Welke keuze moet ik maken ?

Erfgenamen zijn zij die door de wet of testament aangewezen worden om de erflater in zijn vermogen onder algemene titel op te volgen. Onder ‘’algemene titel’’ wil zeggen dat de erfgenaam alle rechten en verplichtingen die de erflater had overneemt.
Daarin kan een gevaar schuilen: de schulden kunnen groter zijn dan de bezittingen. Een erfgenaam die een dergelijke nalatenschap aanvaardt staat men zijn eigen vermogen in voor deze schulden.
Voorzichtigheid is dus geboden: indien er onduidelijkheid is over de vraag hoe de schulden zich tot de bezittingen verhouden, is het verstandig de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Heeft u beneficiair aanvaard dan kunt u niet worden aangesproken tot betaling van de schulden van de erflater.
Is duidelijk dat de schulden de bezittingen overtreffen of wilt u hoe dan ook niet erven van de overledene, dan is het uiteraard verstandig de nalatenschap meteen te verwerpen.
Een kind dat de nalatenschap van een ouder verwerpt, houdt overigens wel recht op zijn legitieme portie, mits hij bij die verwerping verklaart daarop wél aanspraak te maken.
Overigens zal dit slechts zelden verstandig zijn omdat hetgeen het kind had kúnnen verkrijgen in mindering strekt op de legitieme vordering. Het ‘’ondankbare” kind komt dan dus van een koude kermis thuis.

Hoe breng ik die keuze uit?

Men kan een nalatenschap verwerpen of beneficiair aanvaarden door een verklaring met die inhoud af te leggen bij de griffie van de rechtbank. De rechtbank tekent de beneficiaire aanvaarding of verwerping aan in het zgn. boedelregister.
Dit boedelregister is openbaar en kan door bijvoorbeeld schuldeisers worden geraadpleegd.
De wet kent geen termijn waarbinnen een erfgenaam een keuze moet maken.
Om de afwikkeling van de nalatenschap te bespoedigen kunnen de andere erfgenamen en ook schuldeisers de erfgenaam een redelijke termijn stellen om een keuze te maken.
Maakt de erfgenaam binnen deze termijn geen keuze, dan wordt hij geacht zuiver te hebben aanvaard.
Ingeval de erfgenaam minderjarig is of het beheer over zijn vermogen mist, dient zijn wettelijke vertegenwoordiger de keuze kenbaar te maken binnen drie maanden nadat de minderjarige de nalatenschap toekomt, door het afleggen van een verklaring bij de griffie van de rechtbank. Laat de wettelijk vertegenwoordiger na tijdig een keuze te maken dan wordt de nalatenschap door de minderjarige geacht beneficiair te zijn aanvaard.
De eerste drie maanden na overlijden van de erflater kan door zijn schuldeisers geen verhaal gezocht worden op goederen van een nalatenschap indien deze niet door alle erfgenamen zuiver is aanvaard. De kantonrechter kan voor afloop van de termijn schriftelijk worden verzocht deze termijn te verlengen.

Kan ik na verwerping of beneficiaire aanvaarding toch nog aansprakelijk zijn voor schulden van de erflater ?

Nee, tenzij.. Het zou namelijk kunnen zijn dat u door feitelijk handelen toch geacht wordt de nalatenschap in een eerder stadium al zuiver te hebben aanvaard.
Wees er op bedacht dat men door een op het oog onschuldige handeling of gedraging (zoals het voor een gering bedrag van de hand doen van gedateerde inboedelgoederen) geacht kan worden de nalatenschap zuiver te hebben aanvaard.
Recent is tot aan de Hoge Raad geprocedeerd over het gebruik door beide dochters van de pinpas van hun die dag overleden moeder voor de betaling van een etentje . Volgens hun broer (die een aanzienlijke vordering had op zijn moeder) hadden zijn zusters door betaling van de restaurantrekening van € 119 de nalatenschap aanvaard.
De rechter in hoger beroep was onverbiddelijk en merkte de betaling inderdaad aan als een toe-eigening en dus aanvaarding van de nalatenschap, met als gevolg dat zijn zusters hadden op te draaien voor de schuld.
De Hoge Raad toonde meer begrip en oordeelde dat het etentje mede tot doel had afspraken te maken voor een passende uitvaart te zorgen. Betaling van dergelijke kosten uit de nalatenschap leidt er nog niet toe dat de nalatenschap geacht wordt zuiver te zijn aanvaard. De latere verwerping door de zusters werd alsnog rechtsgeldig geacht.

Beheren van en beschikken over goederen van de nalatenschap. Wat is het verschil ?

De lijn in de rechtspraak is dat beschikken over nalatenschapsgoederen wel als een stilzwijgende aanvaarding van de nalatenschap gezien wordt en beheren (onderhouden, in standhouden) niet.
Het begrip beheren wordt soms ruim worden opgevat. De Rechtbank Den Haag oordeelde in een uitspraak uit 2012 dat de erfgenamen een nalatenschap toch nog konden verwerpen ondanks de verkoop van een tot de nalatenschap behorende onderneming waarin een apotheek werd geëxploiteerd. Daarbij speelde een rol dat de erflater voor zijn dood aan een derde een volmacht had gegeven om de onderneming te liquideren.
Door deze derde zijn werk na het overlijden van de erflater te laten afronden hadden de erfgenamen volgens de Rechtbank Den Haag niet beschikt over de onderneming. Ook deze uitspraak leert dat vuistregels slechts beperkte betekenis hebben in het erfrecht; elk geval zal op zijn merites beoordeeld worden.

Zijn erfgenamen per september 2016 betere beschermd tegen onverwachte schulden?

Om erfgenamen beter te beschermen tegen onverwachte schulden is de wet op 1 september 2016 met een nieuwe bepaling aangevuld. Als gevolg daarvan kan een erfgenaam die na aanvaarding geconfronteerd wordt met een onbekende schuld binnen drie maanden na ontdekking bij de Kantonrechter een verzoek indienen om te worden ontheven van de verplichting de schuld te voldoen.
Niet elke schuld waarmee men niet bekend is, wordt ook aangemerkt als onverwachte schuld.
Ontheffing is niet mogelijk voor schulden die ook al waren ze onbekend gewoon uit het nalatenschapsvermogen kunnen worden voldaan.
Op de erfgenaam rust een onderzoekplicht. Onverwacht is niet de hypotheekschuld aan de bank die resteert na een tegenvallende verkoopopbrengst van een tot de nalatenschap behorend huis. Voorts zal ontheffing niet mogelijk zijn als de schuld uit de administratie van de erflater is af te leiden of na enig onderzoek had kunnen worden opgemerkt.
Het zal duidelijk zijn dat waakzaamheid geboden is en dat aanvaarding altijd moet berusten op een weloverwogen afweging. De wetswijziging geeft een erfgenaam weliswaar meer bescherming, maar bij twijfel blijft het beter om de nalatenschap beneficiair te aanvaarden.